مخالفت با سوءمدیریت حقوق دیجیتال
بوسیلهء ریچارد استالمن
(م: عنوان مقاله کنایه ای است؛ اصطلاح «مدیریت» با «سوءمدیریت» از جانب آقای استالمن تعویض شده است)
در ۱۹۸۹، در یک جهان خیلی متفاوت، من نخستین نسخهء GNU General Public License (مجوز اصلی/رسمی نرم افزار آزاد) را نوشتم، مجوزی که به کاربران رایانه آزادی میدهد. GNU GPL، از همهء مجوزهای نرم افزار آزاد، آن یکی است که بیشترین کمال را در شامل بودن ارزشها و اهداف جنبش نرم افزار آزاد دارا است، با اطمینان دادن از چهار آزادی بنیادی برای همهء کاربران. اینها آزادی به ۰) اجرای برنامه بطوریکه شما میخواهید؛ ۱) مطالعهء کد منبع و تغییر آن به آنچه که شما میخواهید؛ ۲) تولید و توزیع کپی ها، وقتی شما میخواهید؛ ۳) و توزیع نسخه های تغییر یافته، وقتی شما میخواهید هستند.
هر مجوزی که این آزادیها را اعطا کند یک مجوز نرم افزار آزاد است. GNU GPL فراتر میرود: آن این آزادیها را برای همهء کاربران همهء نسخه های برنامه با ممنوع کردن افراد میانی از زدودن آنها حفاظت میکند. بیشتر اجزای سیستم عامل گنو/لینوکس، شامل جزء لینوکس (م: هستهء لینوکس که اغلب کل سیستم عامل را نیز بنام آن میشناسند، اما درواقع هسته تنها بخشی از این سیستم عامل است (از نظر حجم فیزیکی و فعالیت انجام شده بخش کوچکی)) که در ۱۹۹۲ آزاد شد، تحت GPL نسخهء ۲ مجوز داده شده اند، منتشر شده در ۱۹۹۱ (م: سال انتشار این مجوز). اکنون، با توصیهء حقوقی از پروفسور Eben Moglen، من در حال طراحی نسخهء ۳ از GNU GPL هستم.
GPLv3 باید از عهدهء تهدیدهایی به آزادی که ما در ۱۹۸۹ تصور نمیکردیم برآید. نسل درحال آمدن رایانه ها، و بسیاری محصولات با رایانه های تعبیه شدهء بطور فزاینده ای قدرتمند، دارند بوسیلهء کارخانه های آنها قبل از آنکه ما آنها را بخریم بر علیه ما قرار میگیرند — آنها برای محدود کردن آنچه ما میتوانیم آنها را برای انجامش استفاده کنیم طراحی شده اند.
نخست، TiVo بود. مردم ممکن است دربارهء آن بعنوان یک اسباب برای ضبط برنامه های تلویزیونی فکر کنند، اما آن محتوی یک رایانهء واقعی که یک سیستم گنو/لینوکس را اجرا میکند است. آنطور که بوسیلهء GPL لازم است، شما میتوانید کد منبع را برای سیستم بگیرید. شما میتوانید کد را تغییر دهید، آنرا کامپایل مجدد کنید و نصب کنید. اما یک بار که شما یک نسخهء تغییر یافته را نصب کنید، TiVo به هیچ وجه اجرا نخواهد شد، بعلت یک مکانیزم ویژه طراحی شده برای کارشکنی برای شما. آزادی شمارهء ۱، آزادی به تغییر برنامه برای انجام دادن آنچه شما میخواهید، یک دروغین شده است.
سپس پردازش خیانتکار (Treacherous Computing -- م: کنایه است) آمد، ترویج شده بعنوان «پردازش قابل اعتماد» (Trusted Computing)، به معنای آنکه کمپانی ها میتوانند به رایانهء شما برای اطاعت کردن از آنها بجای شما «اعتماد» کنند. آن سایتهای شبکه (network sites) را قادر میسازد تا بفهمند شما در حال اجرای کدام برنامه هستید؛ اگر شما برنامه را تغییر دهید، یا مال خودتان را بنویسید، آنها از صحبت کردن با شما سربازمیزنند (م: معمولا منظور از صحبت کردن در اینموارد ارتباط برقرار کردن در شبکه است). یکبار دیگر، آزادی شمارهء ۱ یک دروغین میشود.
میکروسافت یک نقشه دارد، در اصل خوانده شده به پالادیوم (Palladium)، که یک برنامهء کاربردی را قادر میسازد تا داده (data) را «مهر و موم» (seal) کند تا هیچ برنامهء دیگری نتواند بدان دسترسی پیدا کند. اگر دیزنی (م: شرکت والت دیزنی - بنا بر بعضی منابع، دومین شرکت بزرگ رسانه ای و تفریحی جهان) فیلمها را به این روش توزیع کند، شما قادر نخواهید بود حقوق قانونی خود از fair use (م: حق قانونی مستثنی بودن از محدودیتهای کپی رایت در موارد و شرایط خاص) و de minimis use (م: نادیده گیری موارد جزیی و کم ارزش از دید قانون) را بکار بگیرید. اگر یک برنامهء کاربردی دادهء شما را به این روش ضبط کند، آن در نهایت وابستگی به فروشنده خواهد بود. این همچنین آزادی شمارهء ۱ را تخریب میکند — اگر نسخه های تغییر یافته از یک برنامه نتوانند به همان داده دسترسی پیدا کنند، شما واقعا نمیتوانید برنامه را برای انجام دادن آنچه شما میخواهید تغییر دهید. چیزی شبیه پالادیوم برای یک نسخهء در حال آمدن ویندوز طرح ریزی شده است.
AACS، «سیستم محتوای دسترسی پیشرفته» (Advanced Access Content System)، ترویج شده بوسیلهء دیزنی، IBM، میکروسافت، اینتل، Sony، و دیگران، قصد دارد تا استفاده از ضبطهای HDTV (تلویزیون کیفیت بالا - high-definition television) را محدود کند — و نرم افزار — بنابراین آنها نمیتوانند استفاده شوند جز بعنوانی که این کمپانیها اجازه میدهند. Sony سال گذشته در حال نصب یک «rootkit» (م: برنامه های مخفی که کنترل پنهانی سیستم را بدست میگیرند و قابل دیده شدن مستقیم نیستند) توی رایانهء میلیونها از مردم و بدون گفتن چگونگی زدودن آن بازداشته شد. Sony درس خودش را یاد گرفته است: آن «rootkit» را قبل از آنکه شما آنرا بگیرید در رایانهء شما نصب خواهد کرد، و شما قادر به زدودن آن نخواهید بود. این طرح صریحا لازم میدارد که وسایل «تنومند» (robust) باشند — به معنای آنکه شما نتوانید آنها را تغییر دهید. پیاده سازان (implementors) آن مطمئنا خواهند خواست نرم افزار تحت پوشش GPL را شامل کنند، لگد مال کردن آزادی شمارهء ۱. این نقشه باید «AACS» شده شود، و یک تحریم HD DVD و Blu-ray قبلا اعلان شده است (http://bluraysucks.com/boycott).
اجازه دادن اینکه معدودی تجارت (business) نقشه ای را بر رد آزادی های ما برای منفعت آنها طرح کنند یک ناتوانی حکومت است، اما تاحال بیشتر حکومتهای جهان، هدایت شده بوسیلهء ایالات متحده، بعنوان همدستان عمل کرده اند تا مردان پلیس برای این نقشه ها. صنعت کپی رایت عقاید غریب خودش از درست و نادرست را چنان نیرومند انتشار داده است که بعضی خوانندگان ممکن است آنرا که آزادی فردی میتواند بر منافع آنها برتری داشته باشد به سختی قابل قبول بیابند.
مواجه با این تهدیدها به آزادی ما، اجتماع نرم افزار آزاد باید چه انجام دهد؟ بعضی میگویند ما باید تسلیم شویم و توزیع نرم افزارمان را به روشهایی که اجازهء عمل کردن نسخه های تغییریافته را نمیدهند قبول کنیم، زیرا این نرم افزار ما را بیشتر عمومی خواهد ساخت. بعضی به نرم افزار آزاد بعنوان «اپن سورس» اشاره میکنند، که شعار یک مشی بدون اخلاق نسبت به موضوع است، که نرم افزار قدرتمند و قابل اتکا را بعنوان بالاترین هدف ذکر میکند. اگر ما به کمپانیها اجازه دهیم تا از نرم افزار ما برای محدود کردن ما استفاده کنند، این «DRM اپن سورس» میتواند آنها را کمک کند ما را قدرتمندتر و قابل اتکاتر محدود کنند. آنهایی که قدرت را اداره میکنند میتوانند بوسیلهء اشتراک گذاری و بهبود دهی کد منبع نرم افزاری که آنها استفاده میکنند برای چنان کردن فایده ببرند. ما همچنین میتوانیم کد منبع (source code) را بخوانیم — آنرا بخوانیم و گریه کنیم، اگر ما نتوانیم یک نسخهء تغییر کرده را به اجرا دربیاوریم. برای اهداف آزادی و اجتماع — اهداف جنبش نرم افزار آزاد — این امتیازدهی برابر با شکست خواهد بود.
ما سیستم عامل گنو را توسعه دادیم تا اینکه ما بتوانیم رایانه های خود را کنترل کنیم، و آزادانه در استفادهء آنها با آزادی همیاری کنیم. بدنبال عمومیت بودن برای نرم افزار ما بوسیلهء واگذار کردن این آزادی نقض غرض خواهد بود؛ در بهترین حال، ما باید به خودمان عزت نفس بدهیم (اصطلاح flatter our egos - م: ممکن است ترجمهء درستش چیز دیگری باشد؛ مثلا به خودمان اعتماد بنفس بدهیم/تلقین کنیم ...). بنابراین ما نسخهء ۳ از GNU GPL را برای حمایت کردن آزادی کاربر برای تغییر کد منبع و قرار دادن نسخه های تغییر یافته در استفادهء واقعی طراحی کرده ایم.
مناظره دربارهء GPL v3 جزو مناظرهء گسترده تری دربارهء DRM درمقابل حقوق شماست. انگیزه برای نقشهء DRM افزایش دادن سودها برای آنهاییست که آنها را تحمیل میکنند، اما سود آنها وقتی آزادی میلیونها از مردم در گرو است یک مسئلهء جنبی است؛ طلب سود، گرچه به خودی خود نه نادرست، نمیتواند رد کردن کنترل عموم بر فن آوری اش را توجیه کند. دفاع کردن از آزادی به معنای عقیم کردن DRM است.
نخست انتشار یافته بوسیلهء BusinessWeek Online.
دکتر ریچارد ام استالمن بنیانگذار پروژهء گنو (GNU Project - http://www.gnu.org/gnu) است.
--------------------------------------------
کپی رایت ۲۰۰۶ ریچارد استالمن
کپی لفظ به لفظ و توزیع از تمامی این مقاله در هر رسانه ای بدون حق التالیف اجازه داده شده است با شرط اینکه این اعلان حفظ شده باشد.
بروزآوری: 2007/08/27 23:33:50
بازگشت به فهرست مقالات